Gözlerinizi kapatın ve tek başınıza incecik kumların üzerinde, denizin kokusunu içinize çekerek yürüdüğünüzü hayal edin. O sırada güneşin doğuşunu gözlerinizin önüne getirin. Tüm bunları görsel olarak zihninizde canlandırabiliyor musunuz? Birçok insan bunu yapabiliyor, ancak her 100 kişiden 2-3 kişinin bunu başaramadığı sanılıyor. İşte bu duruma da aphantasia deniliyor.
“Bundan 9 yıl önce, İngiliz bir illüstratör olan Robb Williams, eşi Nat ile birlikte televizyon karşısında otururken ona dönüp şöyle sordu: “Medyumlar, o tasvir ettikleri şeyleri nasıl gözlerinde canlandırıyorlar?” Karısı Nat, “Hayal gücünü kullanarak” diye yanıt verdi. Ancak William için bu cevap hiçbir şey ifade etmiyordu. William, karısında da olan bu yeteneğin, ilahi bir hediye olduğunu düşündü. Ancak arkadaşlarının da gözünün önünde görsel şeyleri canlandırabildiğini öğrendiğinde çok şaşırdı. William 50 yaşında zihninin herkesten farklı çalıştığını öğrendi.”
İlk kez tıbbi bir terim olarak 1880’de ortaya atılan ancak 2010 yılına kadar resmi olarak isimlendirilmeyen aphantasia, Exeter Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden bilişsel nörolog Adam Zeman’ın çalışmalarıyla literatüre girdi. Zeman, 60’lı yaşlarında olan ve geçirdiği kalp ameliyatından sonra zihnindeki şeyleri görselleştirme yeteneğini kaybettiğini söyleyen hastasının vakasını inceledi. Zeman ve arkadaşları, bu şekilde olan 21 hastayı inceledikten sonra 2015 yılında Cortex dergisinde çok daha kapsamlı bir makale yayımladı. Aphantasia, aslında phantasia yokluğu, phantasia’nın olmaması anlamına geliyor Yunanca bir kelime olan phantasia’yı ise Aristo “insanın görsel hafızayı yeniden anımsama yeteneği” şeklinde tanımlamıştı.
Peki aphantasia’dan muzdarip olan kişiler nasıl hissediyor, nasıl yaşıyor? İşte aphantasia’lıların anlattıklarına göre aphantasia ile ilgili 5 gerçek:
1. Aphantasia, zihin gözünün kör olması gibidir
Aphantasia’nın ne olduğunu kavramak aslında sanıldığı kadar kolay değil. Örneğin Homer Simpson’ı düşünün. Göbeği, mavi pantolonu, beyaz gömleği, siyah ayakkabıları, kocaman kafası, zikzak şeklindeki sarı saçları, yuvarlak burnu ve kirli sakalı birçoğumuzun gözlerinin önüne geliyor. Normal bir insan Homer Simpson’ın görüntüsünü gözünde canlandırabilirken, aphantasia’lı biri için bu tarif sadece kafasının içindeki kelimelerden ibaret bir paragrafı ifade ediyor. Üstelik bu sadece görsel şeyler için geçerli değil. Aphantasia’lı birçok kişi, duymadığı sürece hiçbir müziği veya şarkıyı hayalinde canlandıramıyor. Aphantasia’lılar deneyimledikleri şeyleri görsel, ses, duygu veya tat olarak hatırlayamıyor, kafasının içinde canlandıramıyor.
2. Hafıza sorunları yaşanabilir
Bilim insanları insan hafızasının nasıl çalıştığını hala tam olarak açıklayabilmiş değil. Ancak, araştırmalar insan hafızasının daha çok görsel hafızaya dayandığını gösteriyor. Bunu düşününce aphantasia’lı olan kişilerin hafıza konusunda ne kadar çok sorun yaşayabileceğini kestirmek mümkün. Aphantasia’lı olan bir kişi, bazen yıllardır tanıdığı insanların isimlerini veya onları nereden tanıdıklarını, adresini bile unutabiliyor.
3. Hayal gücü olmadan yalan söylemek zor olabilir
Amerikalı yazar Mark Twain, “Gerçeği söylediğiniz zaman, hiçbir şeyi hatırlamak zorunda kalmazsınız” der. Bunun tam tersini de düşünmek mümkün. Eğer hiçbir şey hatırlamıyorsanız, doğruyu söylemek zorundasınızdır. Aphantasia’lı birinin yalan söylemesi neredeyse imkansız olabilir çünkü sonrasında hangisinin yalan hangisinin gerçek olduğunu hatırlamak mümkün olmayabilir. Yani bir aphantasia’lının arkadaşı olmak oldukça karmaşık bir durum; size asla yalan söylemeyeceğini bilirsiniz ama bir yandan belki bir gün sizin adınızı bile hatırlamayabilir.
Peki aphantasia’lı bir kişi, gerçek olmayan hiçbir şey görmüyor mu? Görüyor, en önemlisi de rüyalar. Ancak onlar gerçek olmayan, hayali olarak gördükleri tek şey rüyalar olduğu için bunun gerçek mi değil mi olduğunu algılamakta zorlanabiliyorlar.
4. Bir aphantasia’lı için en kötüsünü düşünmek neredeyse imkanız
Geleceği hayal edemediğinizde, her zaman bulunduğunuz anı yaşamış oluyorsunuz. Ancak bu her zaman bu kadar da güzel olmayabilir. Bazen endişeler, kaygılar, korkular bizleri gelecekte yaşanabilecek olumsuz durumlara karşı hazırlıyor olabilir. Birçok aphantasia’lı gelecekte yaşanabilecek olumlu veya olumsuz hiçbir şeyi gözünde canlandıramadığı ve hissedemediği için birçoğumuzun başına gelen sıradan olaylar onlar için katlanılması çok daha zor tecrübelere dönüşebiliyor.
5. Aynı şeyden her seferinde aynı keyfi almak mümkün
Aphantasia’lı olmak, aslında çok da sıkıcı bir şeye dönüşmek zorunda değil. Aynı kitabı, aynı filmi, aynı müziği sıkılmadan her seferinde aynı keyifle takip etmeleri mümkün olabilir. Aphantasia’lı bir kişi, travma sonrası sendrom gibi psikolojik sorunlarla da mücadele etmek zorunda kalmıyor çünkü onlar travmanın yarattığı duygusal yıkıntıya tutunup kalmıyor.
Kaynak: uplifers
Van Winkle’s
BBC
Cracked
